Մարտյան իդերը Հայաստանում

Տարօրինակոտ շաբաթ ստացվեց Հայաստանում` ձյուն էր գալիս, անձրևում էր, արև էր ու քամի: Մառախուղ` մի խոսքով: Հայերը գնացել էին ԱՄՆ, ռուսները եկան Հայաստան, իրանցիները, վրացիները, թուրքերը` Ադրբեջան: Սա` լոկալ մասշտաբներով: Տոտալ մասշտաբով` ռուսներն ու մեծբրիտանացիները միմյանց մեղադրեցին Սկրիպալի մահափորձի մեջ` ներքաշելով ԱՄՆ-ից ԵՄ ու միմյանց դիվանագետներին արտաքսելով, հետո կհասնեն պատժամիջոցների ու գուցե ֆուտբոլի աշխարհի առաջնությունը բոյկոտելու: Գլոբալ մասշտաբի իրադարձությունը ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինի Ռուսաստանի նախագահ ընտրությունն էր: Տպավորիչ արդյունքներով: Նախնականը` 77 տոկոս: 6 տարի աշխարհը պիտի մտածի` ի՞նչ անի Պուտինի հետ: Պատժամիջոցների պատժամիջոցնե՞ր հնարի: Պատճառներ գտնի պատժամիջոցները հանելու՞: Թե՞ երրորդ ճանապարհ գտնի` սառը պատերազմն ու սպառազինությունների մրցավազքը բացառող: Բացի Պուտինից` իր չորրորդ հնգամյակը սկսեց Մերկելը: Հեռու հեռվից էլ Սի Ցզինպինն ասաց, որ միշտ մնալու է նախագահ: Համատարած կայունություն` ուր նայում ես:

Եվ այդ համատարածության մեջ Հայաստանում հանկարծ մեծ իրադարձություն է դառնում, որ ՌԴ ԴԺ ԴԽ հանձնաժողովի նախագահի մակարդակով կեսբերան ասվում է` Ռուսաստանն այլևս նախկին մասշտաբներով Ադրբեջանին զենք չի վաճառելու: Եվ չի գտնվում մեկը, որ նրան, ինչպես Ստանիսլավսկին էր սովորեցնում, ասի` «Չեմ հավատում»: Փոխարենը մեկնաբանում են, թե ինչ է ասել, ինչու է ասել, ինչպես է ասել: «ՌԴ-ն արձագանքում է այն իրավիճակին, որ եղավ 2016-ի ապրիլին»` ասել է Կոնստանտին Կոսաչովը՝ պատասխանելով հարցին, թե ինչու է ՌԴ-ն դատապարտում ԱՄՆ-ին ՈՒկրաինային զենք վաճառելու համար՝ պնդելով, որ հակամարտող երկրին չի կարելի զենք վաճառել, մինչդեռ ինքը Ադրբեջանին 2011-ից 5 միլիարդի զենք է վաճառել: Ցնցող պատասխան է, չէ՞: 2018-ին Ռուսաստանը արձագանքում է 2016-ի իրավիճակին` 2 տարի էր պետք հասկանալու ակնհայտը: Բայց հասկանալուց հետո էլ Մոսկվան շարունակում է Բաքվին զենք վաճառել` «իրականացնում է պայմանագրերը, որ կնքվել են մինչև 2016-ի ապրիլը»: Ստանիսլավսկին մնում է արդիական: Կոսաչովն իր համար ասաց ու գնաց: ԱԳ փոխնախարար Շավարշ Քոչարյանը եզրակացրեց, որ Ռուսաստանն ինչ-որ հետևություններ է անում և գուցե ուրախացավ, բայց հիշեցրեց, որ ոչ միայն 2013-2017-ին է Ռուսաստանը Ադրբեջանի զենքի թիվ 1 մատակարարը, այլև միշտ է եղել:

Արմեն Աշոտյանն էլ համատեղ ասուլիսում հայտարարեց, որ հայ-ռուսական հարաբերությունը հասել է այնքան բարձր մակարդակի, որը թույլ է տալիս մեզ ոչ միայն ասել իրար, այլև լսել միմյանց: Գուցե իրավամբ ֆանտաստիկ նվաճում է, բայց նույնքան էլ ֆանտաստիկ բացահայտում է` ռազմավարական համագործակցություն, ԱՊՀ, ՀԱՊԿ, ԵԱՏՄ, դարավոր բարեկամություն, եղբայրություն` ընդամենը նշանակել է՝ Ռուսաստանը կասի, մենք կլսենք, և միայն հիմա Ռուսաստանը սկսել է նաև լսել: Բայց դա ոչինչ չի նշանակում` լսելը կատարել չէ: Օրինակ` ՌԴ ԱԳ մամլո խոսնակ Մարիա Զախարովան մարտի 15-ին ասում է. «Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության կարգավորման հարցը քննարկվում է մի շարք գործընկերների հետ` խոսքը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների, տարածաշրջանի երկրների մասին է: Դա նորմալ է և դիվանագիտական աշխատանքի մաս է»: Որքանո՞վ է «նորմալ, դիվանագիտական աշխատանք» հարցը քննարկել «տարածաշրջանի երկրների հետ»: Մոսկվան Վրաստանի հետ հարցը չի քննարկի, մնում են Իրանն ու Թուրքիան, այսինքն` բացի ԵԱՀԿ Մինսկի խմբից Մոսկվայի համար կա բանակցային այլ ձևաչափ` «տարածաշրջանային»: Եվ դա հակառակ Հայաստանի, որ մշտապես հայտարարում է` հարցի լուծումը ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի ձևաչափում է: Աշոտյանն ի՞նչ էր ասում:
Վաշինգտոնում անցած շաբաթ միանգամից երկու նախագահ էին Հայաստանից` ՀՀ ընտրված նախագահ Արմեն Սարգսյանն ու ԼՂՀ նախագահ Բակո Սահակյանը:

Դեռ ոչ պաշտոնական այցերով: Իր բազմաթիվ հանդիպումների շրջագծում Բակո Սահակյանը Ազգային շահերի կենտրոնում հանդիպել է գիտնականների ու փորձագետների հետ և նրանց է ներկայացրել Արցախում պետականաշինության գործընթացը, ներքին ու արտաքին քաղաքականությունը, ադրբեջանա-ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման գործընթացը: Նա կարևորել է այդօրինակ հանդիպումները, որ հնարավորություն են տալիս անմիջականորեն ծանոթանալու իրավիճակին և չեզոքացնելու կարծրատիպերը: «ՈՒզում եմ ընդգծել, որ մենք շահագրգռված ենք կայուն կապ հաստատելու առաջատար գիտահետազոտական կենտրոնների հետ, մշտապես խորացնելու և ընդլայնելու, դա դիտարկում ենք միջազգային միտումներն ավելի լավ ըմբռնելու ու հասկանալու, մեր երկրում գիտավերլուծական միտքը զարգացնելու կարևոր ուղղություններից»` ասել է Բակո Սահակյանը: Աշխարհի երկրորդ երկրում, որ պետական մակարդակով օժանդակություն է հատկացնում Արցախին, Բակո Սահակյանն աննախադեպ հայտարարություն արեց` «ԱՄՆ-ի հետ հարաբերությունը Արցախի արտաքին քաղաքականության առաջնահերթություններից է», հանդիպումներ ունեցավ Կոնգրեսում, որտեղ Արցախյան շարժման 30-ամյակին նվիրված ընդունելություն կազմակերպվեց: «ԱՄՆ-ը մենք դիտարկում ենք որպես բարեկամ երկիր, պետություն, որը միլիոնավոր հայերի համար դարձել է երկրորդ հայրենիք: Մենք այստեղ ունենք հավատարիմ, ազնիվ և անշահախնդիր բարեկամներ, ովքեր արդեն երկար տարիներ մշտապես Արցախի հետ են, աջակցում են մեր ժողովրդին, աշխարհին ճշմարիտ տեղեկություններ ներկայացնում մեր երկրի մասին: Մենք բարձր ենք գնահատում մեր բարեկամական կապերը՝ համարելով մեծ հարստություն»` ասաց Արցախի նախագահը: Ի՞նչ են նրան ասել` կմնա անհայտ: Հայտնի է, որ Բաքվում ԱՄՆ դեսպանատունը պատասխանելով Ադրբեջանի ԱԳՆ-ի բողոքի նոտային Արցախի նախագահ Բակո Սահակյանի ԱՄՆ այցի դեմ, հայտարարել է, որ ԱՄՆ-ը, ինչպես մյուս երկրները, այդ թվում՝ Հայաստանը, չի ճանաչում Ղարաբաղի անկախությունը, աջակցում է Մինսկի խմբի ջանքերին ու կարգավորմանը տարածքային ամբողջականության և ազգերի ինքնորոշման իրավունքի սկզբունքների հիման վրա: Այսինքն` ԱՄՆ-ը կրկնում է Ղարաբաղի ժողովրդի ինքնորոշման իրավունքի պնդումը` Ղարաբաղի հակամարտությունն առանձնացնելով Վրաստանի, Մոլդովայի, ՈՒկրաինայի հակամարտություններից, որոնց դեպքում ընդունում է բացառապես տարածքային ամբողջականության սկզբունքը: Իսկ եթե խոսվում է ինքնորոշման իրավունքի մասին, կասկածի տակ է դրվում Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը: Գուցե ինչպես Երուսաղեմն Իսրայելի մայրաքաղաք ճանաչելը` ԱՄՆ-ում վերջապես կսկսվի «իրողությունները ճանաչելու» ժամանակը նաև Հարավային Կովկասում: Ճանաչելու ու անվանելու: Օրինակ` մարտի 12-17-ին Ադրբեջանի զինված ուժերը լայնամասշտաբ զորավարժություններ են անցկացնում` հակառակորդի հարձակումը հետ մղելու, հակահարվածների միջոցով պաշտպանության գիծը վերականգնելու ու հետագայում լայնամասշտաբ հակահարձակում իրականացնելու առաջադրանքով: Զուգահեռ Ադրբեջանի ԱԳ նախարար Էլմար Մամեդյարովը հայտարարում է` Հայաստանում և Ադրբեջանում ընտրություններից հետո ղարաբաղյան խնդրի շուրջ բանակցությունները կակտիվանան:

«Երբ համանախագահները վերջին անգամ տարածաշրջանում էին, մենք համաձայնեցինք, որ ընտրություններից հետո կշարունակենք բանակցությունները առավել ինտենսիվ ձևաչափով»,- ասել է Մամեդյարովը, հավելելով՝ ԱԳ նախարարների և նախագահների վերջին հանդիպումներում ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահները կրեատիվ առաջարկներ են ներկայացրել՝ կարգավորումը մեռյալ կետից շարժելու համար: Իսկ Ադրբեջանի նախագահը կոչ է անում միջազգային հանրությանը պատժամիջոցներ սահմանել Հայաստանի նկատմամբ: «Ղարաբաղյան խնդրի չկարգավորման միակ պատճառը Հայաստանն է, որը հրաժարվում է ազատել գրաված տարածքները»,- ասել է Իլհամ Ալիևը Բաքվի 6-րդ միջազգային համաժողովում ու բացատրել. «Այս հակամարտությունը ոչ միայն անարդարություն է, այլև տարածաշրջանում մշտական սպառնալիքի ու անկայունության աղբյուր»:

Չե՞ն հանդիպում իրար Ալիևն ու Մամեդյարովը, թե՞ նպատակային գործում են տարբեր ուղղություններով: Համենայն դեպս` ԱԳՆ մամլո խոսնակ Տիգրան Բալայանը, մեկնաբանելով Մամեդյարովի հայտարարությունը, ասել է. «Բաքվի գործողությունները, հայտարարությունները մեկնաբանելը այլ ոլորտի հմտություններ է պահանջում։ Ադրբեջանի իշխանություններն ապրում են զուգահեռ իրականությունում»: Իսկապես Բաքուն ունի զուգահեռ իրականություն` Բաքվում հանդիպել են Ադրբեջանի, Թուրքիայի, Վրաստանի ու Իրանի ԱԳ նախարարները: Նրանք հռչակագիր են ընդունել՝ աջակցություն հայտնելով միմյանց տարածքային ամբողջականությանն ու սահմանների անքակտելիությանը: Ադրբեջանը, Վրաստանը, Իրանն ու Թուրքիան ուզում են ամրապնդել տարածաշրջանի խաղաղությունն ու անվտանգությունը: «Այս համատեքստում կողմերը փոխադարձ հարգանքով են վերաբերվում միմյանց տարածքային ամբողջականությանը, միջազգայնորեն ճանաչված սահմանների անխախտելիությանը, տարածաշրջանի հակամարտությունների կարգավորմանը խաղաղ ճանապարհով ու միջազգային իրավունքների հիման վրա»` հայտարարել են նրանք: Նախարարները քննարկել են նաև Հարավ-Արևմուտք տրանսպորտային միջանցքի կառուցման հեռանկարը, որով նախատեսվում է Հնդկաստանից բեռները հասցնել Եվրոպա՝ Իրանի, Ադրբեջանի, Վրաստանի և ՈՒկրաինայի տարածքներով: 5 000 կմ ճանապարհը թույլ կտա կրճատել բեռնափոխադրումների ժամանակը` 35 օրվա փոխարեն մեկ շաբաթ: Համարե՞նք, որ այս խաղն էլ տանուլ տվեցինք: Թե՞ հույսներս դնենք Չինաստանի վրա` Մետաքսի մեծ, շատ մեծ ճանապարհի հաշվով, բայց որտեղի՞ց և ու՞ր:

Հավելեմ, որ Բրյուսելը և Բաքուն համաձայնեցնում են ռազմավարական գործընկերության համաձայնագրի քաղաքական մասի բանակցությունների ժամկետները` ասել է Բաքվում ԵՄ ներկայացուցչության ղեկավար Քեստիտուս Յանկաուսկասը։ Կողմերը կբանակցեն մինչ մարտի վերջ։ Մի կասկածեք, որ համաձայնության կգան: Սա էլ է զուգահեռ իրականություն: ՈՒ` ի՞նչ:

Համենայն դեպս` հիշեցնեմ ևս մեկ զուգահեռ իրականության մասին: ԱԺ փոխնախագահ Էդուարդ Շարմազանովը, անդրադառնալով Թուրքիայի վարչապետ Բինալի Յիլդիրիմի հայտարարությանը, թե «ՄԱԿ-ն ու ԵԱՀԿ-ն ընդունել են բանաձևեր, ըստ որոնց հայերը Խոջալուում կոտորած են իրականացրել», ասել է. «Թուրքիայի վարչապետը խոսել է թուրք-ադրբեջանական եղբայրությունից և ասել է, որ Թուրքիան մշտապես լինելու է Ադրբեջանի կողքին: Նա արել է հայտարարություններ, որոնք ավելին քան սուտ, լկտի սուտ և անհեթեթություն ես բնութագրել չեմ կարող: Այո, նա ասել է, որ ՄԱԿ-ը, ԵԱՀԿ-ն, տարբեր միջազգային կառույցներ, հայկական կոտորածները դատապարտում են: Չկա աշխարհում մի միջազգային կառույց և կազմակերպություն, որն ընդունել է որևէ փաստաթուղթ, որտեղ Հայաստանը մեղադրվում է որևէ կոտորածի մեջ»: Նրա պնդմամբ` հենց նման պահվածքն է վկայում, որ Թուրքիան անելիք չունի Արցախի հիմնահարցի կարգավորման մեջ. «Թուրքիան սատարում է Ադրբեջանի հանցագործ քաղաքականությանը»: Թուրքիայի վարչապետի հայտարարությանը, թե հայերը տարածքներ պիտի վերադարձնեն, Շարմազանովը առարկել է. «Տարածքներն իրենք պետք է վերադարձնեն, մենք որևէ բան չունենք վերադարձնելու: Թուրքիան ունի բազմաթիվ տարածքներ վերադարձնելու, այդ թվում` նաև այսօր ԵՄ անդամ երկիր Կիպրոսին»: Մինչ մենք պատասխանում ենք երեկվա հայտարարություններին, նրանք խոսում են վաղվա մասին:

Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆ

Հ. Գ. Մարտյան իդերը Հռոմում սպանեցին Գայոս Հուլիոս Կեսարին ու հանրապետության փոխարեն ստացան Օգոստոս կայսրին: Ի՞նչ են բերելու Հայաստանին:

Հեղինակի նյութեր

• Հայաստանը Ծապլվարը չէ
• 2021. Աշխարհի ամենահզոր 5 բանակները
• Վրացական փոխատեղում՝ ի՞նչ սպասել Ղարիբաշվիլիի կառավարությունից
• Իրանը նորից մերձավորարևելյան խաղի կենտրոնում է
• Անգելա Մերկելի ելույթը Մյունխենի Անվտանգության հարցերով համաժողովում
• Ջո Բայդենի ելութը Անվտանգության հարցերով 2021-ի Մյունխենի վիրտուալ կոնֆերանսում
• Իրանը դառնում է ԵԱՏՄ անդամ, հաջորդը Ադրբեջանն է
• Վրաստանը քաոսի և հեղափոխության միջև
• Պատմական մանիպուլյացիա՝ ինչպես միշտ
• Երեք ամիս անց՝ ինչ են վճռել Ադրբեջանը, Հայաստանը և Ռուսաստանը
• Ինչո՞ւ է Բաքուն համաձայնել աշխատել ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի հետ
• Սերժ Սարգսյան՝ անցյալի մասին ներկայի կտրվածքով
• Հայաստանը դիտարկում է Թուրքիայի հետ սահմանի բացման հնարավորությունը
• Փարիզը հակաթուրքական դաշինք է կազմում
• Ինչի՞ց է մահացել Չինգիզխանը իրականում
• Հերիք է Ցիցերոն խաղանք
• Մարտական դրոններ՝ ապագայի պատերազմը
• Էրդողանի մտրակն ու քաղցրաբլիթը Բայդենի համար
• 2050. Ինչ կա-չկա աշխարհում
• Երբ Երևանում կբացվի Թուրքիայի դեսպանատուն

Մեկնաբանություններ